بحث اشربه
قانونچه: أما الماء: فوقته العطش، سواء کان علی الطعام أم بعده. اما آب وقتش وجود عطش صادق است، بر طعام باشد یا بعد آن.
مفرح القلوب: باید دانست که این قانون(بعد طعام) درباره معتدل المزاج اجراء می شود (در مورد محرورین چنین نیست، جایز و حتی واجب است که بین غذا آب خورد تا غذایش نسوزد). معتدل المزاج آن است که در غذا هضم شروع شده باشد، کما ینبغی، یعنی یک ساعت گذشته باشد.(ساعت مدرّج یا معوّج؟ به نظر می رسد ساعت مدرّج باشد) چون در اکثر اغذیه ارضیت (عنصر خاک) غالب است. و شرب آب برای تسهیل هضم است، چون اگر همراه طعام آب نباشد ، غذا می سوزد و غلظت خون می آورد، تعادل عناصر بهم می خورد. چنانچه اجسام خشک در دیک بسوزد، غذای آن ها هم می سوزد. (حدیث عنوان بصری هم اشاره به عنصر آب و طعام (خاک) و هوا دارد که هر کدام یک ثلث معده را بگیرد) در صورت تعادل این سه قسم، قسم ناریت هم متعادل می شود. اگر غذا آب دار بود، معتدل المزاج را اضطرار آب نیست. پوشیده نماند، شرب آب در بین و بعد از غذا فوراً منهی است.
نا بایسته های آب خوردن:
آب خوردن بعد از غذای چرب بسیار مضر است، معده سرد می شود، آبیت غذا بالا می رود، امکان عفونت غذا بالا می رود.
روایت امام صادق(ع) در میان غذا آب نخورید که معده به سردی می گراید. کسی که زود غذایش هضم می شود (و زود گرسنه می شود) معده ی گرم دارد و کمتر یبوست دارد و بر عکس. کسانی که معده ی گرم دارند(صفراوی مزاج) می توانند بین غذا آب بخورند.
عن الرضا(علیه السلام): «و من أراد أن لا تؤديه معدته فلا يشرب بين طعامه ماء حتى يفرغ، و من فعل ذلك رطب بدنه، و ضعفت معدته، و لم تأخذ العروق قوة الطعام، فانه يصير في المعدة فجا اذا صب الماء على الطعام».[1]
هر کس می خواهد معده اش او را آزار ندهد، اول، بر روی غذا آب ننوشد.(بین و بعد غذا) تا غذا را به پایان برد. هر کس چنین کند، بدنش به رطوبت می گراید و معده اش ضعیف می شود و رگهایش نیروی غذا را نمی گیرد، زیرا آن غذا در معده نارس می شود.
دوم آنکه، نوشید آب بر نهار و ناشتا بود، چون معده خالی است، و آب باقی بر سردیش است، معده را سرد می کند. پس اگر بر دل(قلب) رسد، خوف دارد که حرارت غریزی را از بین ببرد و او را بمیراند. و اگر به جگر رسد، خوف می رود که استسقاء (ماء الصفر- آب زرد) آورد. آب یکباره خوردندرد جگر می آورد.
شرب آب برای محرورین و فصل گرما ناشتا اشکال ندارد.
شرب آب سرد بعد از حرکت انیفه و ریاضت سخت و جماع سخت منهی است، چون اعضاء گرم است، و بدن آب را فوراً از معده جذب می کند، رسیدن آب سرد به اعضاء حرارت غریزی را می کاهد.
همچنین بعد از حمام(گرم) خصوصاً حمام ناشتا. و نیز بعد مسهل، چون سریع آب جذب می شود، و حرارت غریزی را می کاهد.
آب سرد در این اوقات رعشه و خدر(سستی) و ضعف و امثال آن ایجاد می کنند. در اعضا مرگ ایجاد می کند، بهتر است آب را مضمضه کند یا بمکد تا رفع عطش کند.
بعد از خوردن میوه تر نیز آب نخورد، چون مائیت آن را بهم می زند، بنا بر اختلاف حنسیت و تعدد خاصیت مستلزم فساد است.
در معده آب نهر و چاه نریزید. بیماری پوستی (غده) ایجاد می کند.
خوردن آب قبل از خواب و بعد از خواب مضر است، چون ایجاد امراض می کند. البته بستگی به گرمای هوا و گرمی طبع هم دارد. بهتر است بعد از آن فوراً نخوابد. ولی سیر یا شکم پر بخوابد.
عَنْ عَلِيٍّ (ع) قَالَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِذَا شَرِبْتُمُ الْمَاءَ فَاشْرَبُوهُ مَصّاً وَ لَا تَشْرَبُوهُ عَبّاً فَإِنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ.[2]
نبوی: هر وقت خواستید آب بخورید، آرام و به تدریج بخورید، آب را یکباره نخورید، که درد جگر می آورد.
آشامیدن آب ایستاده
جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ )ع( قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ )ص( يَا عَلِيُّ اشْرَبِ الْمَاءَ قَائِماً فَإِنَّهُ أَقْوَى لَكَ وَ أَصَحُّ.[3]
شب آشامیدن آب
عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي مَحْمُودٍ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: شُرْبُ الْمَاءِ مِنْ قِيَامٍ بِالنَّهَارِ يُمْرِئُ الطَّعَامَ وَ شُرْبُ الْمَاءِ مِنْ قِيَامٍ بِاللَّيْلِ يُورِثُ الْمَاءَ الْأَصْفَرَ.[4]
وَ مِنْهُ، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِيهِ أَوْ غَيْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): شُرْبُ الْمَاءِ مِنْ قِيَامٍ يُمْرِئُ الطَّعَامَ وَ شُرْبُ الْمَاءِ بِاللَّيْلِ يُورِثُ الْمَاءَ الْأَصْفَرَ وَ مَنْ شَرِبَ الْمَاءَ بِاللَّيْلِ وَ قَالَ يَا مَاءُ عَلَيْكَ السَّلَامُ مِنْ مَاءِ زَمْزَمَ وَ مَاءِ الْفُرَاتِ لَمْ يَضُرَّهُ شُرْبُ الْمَاءِ بِاللَّيْل.[5]
آشامیدن آب نیم گرم
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): شَيْئَانِ صَالِحَانِ لَمْ يَدْخُلَا جَوْفَ وَاحِدٍ قَطُّ فَاسِداً إِلَّا أَصْلَحَاهُ وَ شَيْئَانِ فَاسِدَانِ لَمْ يَدْخُلَا جَوْفاً قَطُّ صَالِحاً إِلَّا أَفْسَدَاهُ فَالصَّالِحَانِ الرُّمَّانُ وَ الْمَاءُ الْفَاتِرُ وَ الْفَاسِدَانِ الْجُبُنُّ وَ الْقَدِيدُ.[6]
دمیدن در آب
وَ كَانَ (ص) لَا يَتَنَفَّسُ فِي الْإِنَاءِ إِذَا شَرِبَ فَإِنْ أَرَادَ أَنْ يَتَنَفَّسَ أَبْعَدَ الْإِنَاءَ عَنْ فِيهِ حَتَّى يَتَنَفَّسَ وَ كَانَ (ص) رُبَّمَا شَرِبَ بِنَفَسٍ وَاحِدٍ حَتَّى يَفْرُغ.[7]
یکجا سر کشیدن آب
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَصُّوا الْمَاءَ مَصّاً وَ لَا تَعُبُّوهُ عَبّاً فَإِنَّهُ يُوجَدُ مِنْهُ الْكُبَاد.[8]
آشامیدن آب بسیار گرم، بعد از گوشت و غذای چرب منهی است، از مجاور دسته ظرف و ظرف شکسته و ظرف مسی ، ناشتا(کاستی نیرو می آورد).
عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: شُرْبُ الْمَاءِ عَلَى أَثَرِ الدَّسَمِ يُهَيِّجُ الدَّاء.[9]
پایان بحث اشربه
[1] - طب الإمام الرضا عليه السلام (الرسالة الذهبية) ؛ المقدمة ؛ ص14
[2] - بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج63 ؛ ص476
[3]- الجعفريات (الأشعثيات) ؛ ؛ ص30
[4] - الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج6 ؛ ص383
[5] - بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج63 ؛ ص471
[6] - الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج6 ؛ ص314
[7] - مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ؛ ج17 ؛ ص11
[8] - ا لكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج6 ؛ ص381
[9] - المحاسن ؛ ج2 ؛ ص572
