همه چیز در مورد تب
اندازهگیری دمای بدن: دمای بدن با دماسنج طبی اندازهگیری میشود. دمای بدن میتواند از راه دهان (زیر زبان)، مقعد (دقیقترین شیوه؛ که برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده میشود)، زیر بغل و یا پردهٔ گوش (از طریق اندازهگیری اشعههای فروسرخ) انجام گیرد.
دمای به دست آمده از طریق دهان و زیر بغل نسبت به دمای به دست آمده از طریق مقعد پایینتر هستند (تفاوتی برابر ۰٫4°C برای اندازهگیری از طریق دهان؛ ۰٫۸°C از طریق زیر بغل)؛ بنابراین این تفاوت باید به هنگام اندازهگیری میزان تب مورد توجه قرار گیرد.
دمای طبیعی بدن انسان که از راه دهان و در حالت استراحت اندازهگیری شود برابر است با ۰٫۴±۳۶٫۸ درجهٔ سلسیوس. به این ترتیب هر دمایی که از طریق دهان اندازهگیری شود و بین ۳۶٫۴ و ۳۷٫۲ باشد طبیعی است.
با این وجود، موارد بسیاری هستند که در تغییر دمای بدن نقش دارند؛ و باید هنگام اندازهگیری مورد توجه قرار گیرند. سن، لباسهای فرد، دمای اتاق و ساعات مختلف در طول روز در دمای بدن تغییر میگذارند. دمای بدن در طول شبانهروز به طور طبیعی تغییر میکند. کمترین دمای بدن در حدود ساعت ۴ صبح، و بیشترین دما حدود ساعت ۱۸ میباشد (البته به شرط این که عادت فرد این باشد که در روز بیدار باشد و در شب بخوابد). به این ترتیب، دمای ۳۷٫۵ درجهٔ سلسیوس که از طریق دهان و به هنگام عصر گرفته شده باشد، الزاماً تب نیست؛ در حالی که همین دما صبحگاه تب محسوب میشود.
به هنگام اندازهگیری دمای بدن از طریق دهان باید در نظر داشت که خوردن، نوشیدن و سیگار کشیدن حداقل ۲۰ دقیقه قبل از اندازهگیری موجب تغییر دمای دهان میشود. دمای بدن پس از صرف غذا افزایش مییابد.
نکتهٔ دیگر این است دمای طبیعی افراد نسبت به یکدیگر، و حتی نسبت به روزهای مختلف متغیر است. در زنها دمای بدن با توجه به چرخهٔ ماهیانه نیز تغییر میکند (به طور متوسط، دمای بدن زنان به مدت ۱۴ روز پس از تخمکگذاری ۱°C افزایش مییابد).
بهعلاوه، عوامل روانشناختی نیز موجب تغییر دمای بدن میشوند.
مکانیسم پاسخ التهابی: دمای بدن توسط هیپوتالاموس تنظیم میشود. عوامل تبزا (پیروژنها) موجب پاسخ و عملکرد هیپوتالاموس میشوند. عوامل تبزا میتونند خارجی (همچون مواد سمی چونلیپوپلیساکارید موجود در غشای سلولی باکتریها) و یا داخلی (چون سیتوکینهای ترشحشده توسط فاگوسیتها) باشند.
عوامل ایجاد کنندهٔ تب: تب نتیجهٔ پاسخ دمایی در برابر عفونتها و برخی از بیماریهاست:
- بیماریهای عفونی چون آنفلوانزا، سرماخوردگی، ایدز، مالاریا، گاستروآنتریت (التهاب ویروسی معده و رودهها) و مونوکلئوز عفونی
- التهابهای پوستی چون کورک، آکنه و آبسه
- بیماریهای نقص ایمنی چون سارکوئیدوز و لوپوس منتشر
- تخریب بافتها، همچون همولیز (تخریب گلبولهای قرمز)، انفارکتوس (مرگ ناگهانی همه یا بخشی از سلولهای یک بافت به علت کمبود اکسیژن)، سندرم لهشدگی، رابدومیولیز و خونریزی مغزی
- تبهای حاصل از مصرف داروهایی چون لاموتریژین، پروژسترون و نیز شیمیدرمانی؛ تبهای حاصل از مصرف برخی داروها به عنوان اثر جانبی دارو (همچون آنتیبیوتیک)؛ و تبهای حاصل از قطع برخی داروها چون هروئین و فنتانیل
- سرطانها، بهخصوص سرطان خون، سرطان لنف و سرطان کلیه
- برخی اختلالات متابولیسم چون نقرس و پورفیری
فواید تب: این که تب برای بدن مفید است یا مضر سؤالی است که به دیدگاه پزشکان و کارشناسان بستگی دارد. در هر حال، از لحاظ علمی، تب پاسخی ایمنی است که به بدن کمک میکند تا دربرابر عوامل بیماریزامقابله کند، و از این نظر مفید است. تب مانع از رشد و حتی موجب مرگ برخی از عوامل بیماریزا میشود. به علاوه، بالا رفتن دمای بدن موجب تکثیر گلبولهای سفید و افزایش بازده آنها در مقابل میکروبهامیشود.
تحقیقات نشان میدهند که تب آثار مؤثری بر بهبودی دارد:
- افزایش تحرک گلبولهای سفید
- تقویت فاگوسیتوز در گلبولهای سفید
- کاهش اثر آندوتوکسین موجود در غشای سلولی باکتریها
- تکثیر لنفوسیتهای تی
- تقویت عملکرد اینترفرون
درمان: هر تبی لزوماً مورد درمان مستقیم قرار نمیگیرد. تب نشانهٔ مبارزهٔ بدن در مقابل عوامل بیماریزا است، و در صورتی که مقدار آن خیلی زیاد نباشد، اغلب داروهایی برای درمان بیماری، و نه درمان مستقیم تب مصرف میگردند. با این وجود، برای جلوگیری از افزایش تب و ایجاد نقص در بدن، تب باید دائماً کنترل شود.
به بیمارانی که تب دارند توصیه میشود به مقدار کافی مایعات بنوشند، چرا که تب موجب تبخیر آب بدن میشود. از آنجا که مصرف آب بیش از حد موجب هیپوناترمی (کاهش نمکهای محلول در پلاسمای خون، به خصوص سدیم) میشود، مصرف سایر نوشیدنیها نیز توصیه میشود.
بسیاری از بیماران به علت علایم تب از دارو استفاده میکنند. تب موجب افزایش تپش قلب میشود؛ و ممکن است به افراد مسن یا افرادی که دچار بیماریهای قلبی و عروقی هستند فشار وارد کند.
برای پایین آوردن تب یا قطع آن از تببُرهایی چون پاراستامول، ایبوپروفن و گاه آسپیرین استفاده میشود. علاوه بر مصرف دارو، استفاده از لباس یا حولهٔ مرطوب و خنک، پاشویه و حمام با آب ولرم موجب کاهش دمای بدن میشود. این روش برای نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که بهتر است از مصرف دارو جلوگیری شود.
همچنین دمای بدن میتواند از طریق تبخیر (عرق کردن) یا جریان همرفتی کاهش یابد.
توصیه هایى براى مقابله با تب كودكان
احتمالا هر پدر و
مادرى، سناریوى زیر را تا كنون تجربه كرده است: شما نیمه شب از خواب بیدار و متوجه
مى شوید كه فرزندتان در حالى كه عرق كرده، سرخ شده و دماى بدنش بالا رفته، كنار
تخت شما ایستاده است. بلافاصله دچار تردید مى شوید كه آیا كودك شما تب دارد؟ مطمئن
نیستید كه چه اقداماتى باید انجام دهید. آیا باید درجه بگذارید یا با پزشكش تماس
بگیرید؟ حتى اگر فرزند شما تب داشته باشد، زیاد موضوع حادى نیست، زیرا تب به
تنهایى مشكلى ایجاد نمى كند و آسیبى به بدن نمى رساند بلكه چیز خوبى است، زیرا
بدین معنا است كه بدن در حال مبارزه با عفونت هاست.
بنابراین همه تب ها
احتیاج به درمان ندارند. اما تب شدید و خیلى بالا مى تواند باعث بروز مشكلات شدیدى
در كودك شما شود، مثل خشك شدن آب بدنش.
اما مراحلى وجود
دارد كه شما براى تحمل پذیر شدن این حالت براى كودكتان مى توانید انجام دهید. در
اینجا ما به شما مى گوییم: چه موقع باید با پزشك مشورت كنید؟ چگونه درجه تب را
اندازه گیرى و درمان كنید.
تب چیست؟
تب زمانى اتفاق مى
افتد كه قسمت تعدیل گرماى درونى بدن، دماى بدن را از حد طبیعى بالاتر ببرد. این
بخش در قسمتى از مغز كه "هیپوتالاموس" نام دارد، است.
هیپوتالاموس مى داند
كه بدن شما چه دمایى باید داشته باشد و این پیغام را به بدن شما مى فرستد كه در
همان دما باقى بماند. این دما معمولاً حدود 37 درجه سانتی گراد یا 6/98درجه
فارنهایت است.
دماى بدن اكثر افراد
در طول روز دچار تغییرات ناچیزى مى شود. معمولاً در صبح كمتر و در عصر یا بعد از
ظهر كمى بیشتر است. در كودكان نیز وقتى مشغول بازى، ورزش یا دویدن هستند دماى
بدنشان دچار نوساناتى مى شود.
گاهى اوقات
هیپوتالاموس براى مقابله با دماى بالا كه در نتیجه پاسخ به یك عفونت، بیمارى یا
دلایل دیگر ایجاد مى شود، به كمك بدن مى شتابد.
ولى چرا هیپوتالاموس
به بدن مى گوید كه بر اساس دماى جدید تغییر كند؟ محققین معتقدند تغییر دما،
روش بدن براى مقابله با چربى هایى است كه باعث عفونت مى شوند.
چه چیزى باعث تب مى
شود؟
این موضوع مهم را به
خاطر داشته باشید كه تب به تنهایى یك بیمارى نیست، بلكه معمولاً از علائم یك مشكل
اصولى دیگر است. تب چندین دلیل بالقوه دارد:
عفونت: بیشتر تب ها در
اثر عفونت یا دیگر بیمارى ها به وجود مى آیند. تب با یك مكانیسم دفاعى طبیعى،
همزمان به بدن در مبارزه با عفونت ها كمك مى كند.
لباس زیاد پوشیدن: نوزادان به خصوص
آنهایى كه تازه متولد شده اند، ممكن است در اثر قرار گرفتن در یك محیط گرم یا
پوشیدن لباس زیاد به تب دچار شوند، زیرا قادر نیستند دماى بدن خود را تنظیم كنند و
با دماى بیرون وفق دهند.
مصونیت: نوزادان و
كودكان گاهى پس از واكسن زدن به تب خفیفى مبتلا مى شوند. دندان درآوردن نیز باعث
بروز تب خفیفى در نوزاد مى شود، ولى چنانچه دماى بدن نوزاد شما به بیش از 8/37
درجه سانتی گراد رسید، دلیل آن دندان درآوردن نیست، بلکه باید مشكل دیگرى وجود
داشته باشد.
چگونه باید متوجه
شوم كه تب فرزندم علامت یك مشكل یا بیمارى جدى است؟
در گذشته پزشكان
براى درمان تب تنها به دماى بدن اكتفا مى كردند، ولى امروز علاوه بر دماى بدن،
شرایط كلى كودك را نیز مورد بررسى قرار مى دهند.
كودكانى كه دماى
بدنشان كمتر از 9/38 درجه سانتی گراد است، معمولاً احتیاج به مداوا و درمان
ندارند، مگر اینكه احساس ناراحتى کنند. البته در این مورد یك استثنا وجود دارد:
چنانچه نوزاد سه ماهه یا كوچك ترى دارید، اگر دماى بدنش 38 درجه سانتی گراد یا
بیشتر بود، باید با پزشك كودك خود مشورت كنید یا او را به مركز اورژانس ببرید،
زیرا در این سن حتى یك تب خفیف نیز مى تواند علامت یك عفونت جدى باشد. اما در مورد
كودكان بزرگ تر، رفتارها و میزان فعالیت ها باید دقیقا مورد بررسى قرار بگیرد.
با مشاهده رفتار
فرزندتان، شما متوجه مى شوید كه آیا یك بیمارى خفیف و سطحى دارد یا باید به پزشك
مراجعه كنید. چنانچه فرزند شما همچنان تمایل به بازى، خوردن و نوشیدن داشته باشد،
چهره اش خندان باشد یا رنگ پوستش طبیعى باشد، بدین معناست كه بیماری اش جدى نیست و
تبش به زودى پایین مى آید. البته چنانچه فرزندتان تب داشت و تمایلى به غذا خوردن
نداشت، اصلاً جاى نگرانى نیست، زیرا این حالت در مورد عفونت هایى كه باعث بروز تب
مى شود، كاملاً طبیعى است.
چگونه متوجه شوم كه
فرزندم تب دارد؟
یك بوس كوچك روى
پیشانى یا قرار دادن دست روى پوست فرزندتان كافى است تا متوجه تب او شوید. البته
این دما بستگى به شخصى كه این كار را انجام مى دهد، دارد و كاملاً نمى تواند
اندازه گیرى درست و دقیقى باشد.
با استفاده از یك
درجه مى توانید میزان دماى بدن فرزند خود را اندازه گیرى كنید. در حالت های زیر،
کودک تب دارد:
دمای 38 درجه سانتی
گراد هنگامى كه درجه را در باسن نوزاد قرار مى دهید.
5/37 درجه سانتی گراد وقتى که درجه را در دهان او قرار مى دهید.
2/37 درجه سانتی گراد وقتى كه درجه را در زیر بازوى نوزاد قرار مى
دهید.
البته تب بالا به
شما نمى گوید كه فرزند شما چقدر بیمار است. یك سرماخوردگى ساده یا عفونت ویروسى مى
تواند باعث تب بالا(9/38 تا 40 درجه سانتی گراد) شود، اما نشان دهنده مشكل جدى
نیست.
عفونت هاى جدى باعث
تب نمى شوند، بلكه باعث پایین آمدن غیرطبیعى دماى بدن نیز مى شود، به خصوص در
نوزادان كوچك.
به دلیل اینكه تب
ممكن است بالا و پایین رود، گاهى اوقات كودكى كه تب دارد ممكن است سردش شود، زیرا
بدن سعى دارد گرماى اضافی تولید كند و كودك مى خواهد گرماى اضافی را خارج كند،
بنابراین عرق مى كند و دماى بدن شروع به پایین آمدن مى كند.
گاهى اوقات كودكى كه
تب دارد تندتر از حالت عادى نفس مى كشد و گاهى ضربان قلبش نیز تندتر مى شود.
چنانچه فرزندتان مشكل تنفسى داشت و به راحتى قادر به نفس كشیدن نبود، یا خیلى تند
نفس مى كشید، و حتى بعد از پایین آمدن تبش هنوز تند نفس مى كشید، حتماً با پزشك
تماس بگیرید و یا كودك خود را نزد پزشك ببرید.
درمان تب
تب واکنش طبیعی بدن در برابر حمله ارگانیسمهای مهاجم و بیگانه و عوامل عفونتزا است که به ویژه در کودکان میتواند خطرناک باشد و در موارد شدید حتما باید تحت درمان دارویی قرار گیرد.
در موارد تب بالا مراجعه به پزشک و درمان دارویی ضروری است اما اگر تب خفیف باشد میتوان با روشهای طبیعی و بدون نیاز به دارو آن را پایین آورد.
در این مقاله که در سایت تخصصی ارگانیک منتشر شده کارشناسان سلامت چند راهکار خانگی و طبیعی برای پایین آوردن تب پیشنهاد کردهاند که به شرح زیر است:
حمام آب ولرم؛
حمام کردن کودک تبدار با آب دمای معمولی و خنک به سیستم ایمنی بدن کودک شوک وارد میکند اما حمام با آب ولرم میتواند تب را پایین بیاورد و کودک را تسکین دهد چون بین دمای بیرون و دمای بدن کودک تعادل برقرار میکند در نتیجه به کاهش تب و علائم آن کمک میکند.
سرکه سیب؛
در این روش میتوانید دستمال تمیزی را در سرکه سیب خیس کنید و آن را روی پیشانی یا معده کودک بگذارید. همچنین اگر به آب داخل وان که برای حمام کردن کودک خود آماده کردهاید مقداری سرکه سیب بیافزایید و کودک را در این محلول بشویید، به پایین آمدن تب او کمک میکند. بعلاوه اگر معده کودکتان میتواند این مایع خوراکی را تحمل کند مقدار اندکی از آن را به اندازه قاشق چایخوری به او بخورانید تا به پایین آوردن تب او کمک کند.
جورابهای آغشته به آب لیموترش؛
در این روش نیز توصیه میشود که جورابهای کودک خود را در محلول آب لیموترش تازه و آب ولرم خیس کنید و به او بپوشانید. این کار تب را کاهش میدهد و کودک را آرام میکند. همچنین این کار را میتوانید با یک دستمال تمیز نیز انجام دهید و آن را روی پاهای کودک بگذارید تا تب او پایین بیاید.
پارچه آغشته به سفیده تخممرغ؛
حوله یا پارچه تمیزی را به سفیده تخممرغ و ترجیحا سفیده تخممرغ ارگانیک آغشته کرده و آن را روی پاهای کودک خود قرار دهید تا سفیده کاملا خشک شود. برای کودکان، دو تا سه سفیده تخم مرغ کافی است اما برای فرد بزرگسال میتوانید تا پنج عدد سفیده نیز استفاده کنید. سفیدههای تخممرغ حرارت اضافی بدن را از پاها خارج میکنند و دمای بدن را پایین میآورند. اگر فرد مبتلا به تب به تخممرغ آلرژی دارد میتوانید از ورقههای سیبزمینی استفاده کرده و آنها را روی پاهای بیمار بگذارید تا به افت دمای بدن کمک کند.
خمیر سیر؛
سیر واقعا دارویی شفابخش است و خاصیت ضد قارچی، ضد ویروسی و آنتیباکتریال دارد و میتواند به کاهش تب کمک کند. سیر را بکوبید و آن را با روغن نارگیل یا روغن زیتون مخلوط کنید تا به خمیری نرم تبدیل شود. سپس این خمیر را روی پاهای کودک بگذارید. توجه کنید که روی برخی از قسمتهای پاها باید برای خروج حرارت خیس کنید.